Western red cedar is een naaldhoutsoort met een hoge natuurlijke duurzaamheid. Na de Canadese indianenstammen ontdekte de hele wereld de voordelen van dit sterke en esthetisch bijzondere hout.
Western red cedar is een Canadese naaldhoutsoort. Eeuwenlang hebben de Canadese native americans van stammen als de Haida, Nootka en Salishan, hun totems gesneden en hun kano’s gehakt uit het reusachtige western red cedar-rondhout. De oorspronkelijke bewoners pasten de boom voor van alles toe. Van de draderige bast en vezelige wortels weefden zij dekens, manden en visnetten. De geurige cederstammen werden tot brede planken gespleten om er de wanden van hun stamhuizen mee te bekleden. Generatie op generatie gaven ze aan elkaar door dat western red cedar van de ‘boom des levens’ afkomstig was. Het hout is duurzaam, licht van gewicht, stevig en veerkrachtig, en zeer goed bestand tegen rot en verwering. Voorts leveren de langzaam groeiende woudreuzen hout van een unieke kleur en structuur.
Hoe wordt western red cedar toegepast?
In de architectuur stond eind jaren zeventig western red cedar in het middelpunt van de belangstelling. Dit had voornamelijk te maken met promotionele activiteiten rond de houtskeletbouw. Het werd een mode om voor gevelbekleding onbehandeld western red cedar te kiezen voor de zogenaamde bevelsidings of channelsidings, waarbij men het hout onder invloed van weer en wind liet vergrijzen. De natuurlijke duurzaamheid staat een onbehandelde toepassing buiten toe. Later volgde een richting waarin western red cedar juist tegen vergrijzen werd behandeld, en weer later gaven opdrachtgevers, architecten en bouwers de voorkeur aan een dekkende afwerking.
Kortom, deze houtsoort biedt de gebruiker voor toepassing buiten alle ruimte.
Wat is het groeigebied van western red cedar?
Het belangrijkste groeigebied van de western red cedar bevindt zich in de Canadese provincie British Columbia. In het algemeen kan worden gesteld, dat deze boom voorkomt tussen de 39ste en 57ste breedtegraad.
Het natuurlijke verspreidingsgebied heeft uitlopers naar zowel het noorden tot in Alaska als naar het zuiden tot in Californië. De boom groeit ten westen van de Cascade Mountains in de regenwouden langs de kust tot aan de Rocky Mountains.
In dit gebied bestaat het oerbos in het algemeen voor 40% uit western red cedar en voor 60% uit hemlock.
Western red cedar groeit in ongerepte oerbossen
Canada bestaat voor bijna de helft uit bos, waaronder vele oerbossen. Zij vormen de ecologische reserve, en zijn doorgaans een onderdeel van nationale en provinciale parken.
Alleen al in British Columbia wordt meer dan 40% van de bossen ongemoeid gelaten. In deze rijk gevarieerde opstanden komt zelden iemand. Deze verscheidenheid is een rechtstreeks gevolg van de zeer bijzondere klimatologische omstandigheden. De regenbossen aan de kust van British Columbia vormen een uniek onderdeel van de natuur. De overvloedige regenval en het milde klimaat leveren ideale groeiomstandigheden voor de bossen met hun enorme woudreuzen. In deze bossen groeit ondermeer de boom die western red cedar-hout levert.
Is western red cedar blijvend beschikbaar?
De wil om een lange-termijnpolitiek en een duurzaam beleid op het gebied van de bosexploitatie te bedrijven, is in Canada duidelijk aanwezig. Dit geldt zowel voor de politiek als voor de houtindustrie zelf.
Canada streeft een verantwoord bosbeheer na, met instandhouding van voldoende oorspronkelijk bos én een gezond milieu. Particuliere organisaties en de milieubeweging oefenen grote druk uit op de beslissingen van de regering.
British Columbia hecht veel waarde aan het principe van een blijvende beschikbaarheid van hout gekoppeld aan een verantwoorde bosexploitatie. Hetzelfde uitgangspunt is overigens van toepassing op het in standhouden van natuurlijke hulpbronnen als land en water.
Hoe zit het bosbeheer in Canada in elkaar?
In principe is elke provincie verantwoordelijk voor een doelmatig beheer van het land en alles wat het voortbrengt. In iedere provincie bestaat een ministerie van Bosbouw. De federale regering zelf houdt zich met het landelijke bos- en milieubeleid bezig. Bosbouw en milieu zijn nu nog, op provinciaal en landelijk niveau, in twee aparte ministeries ondergebracht. Om het bosbeheer landelijk op één lijn te krijgen, is de Council of Forest Ministers in Canada opgericht. Voor milieuzaken bestond al langer een landelijk comité. Het beheer en behoud van bos en milieu zal in de toekomst dan ook steeds meer centraal worden vastgesteld. In alle gebieden gaat het om de vraag hoe bosexploitatie kan worden geïntegreerd met flora- en faunabeheer, waterhuishouding en toerisme. Economie en ecologie dienen met elkaar in harmonie te zijn.
Voor British Columbia houdt dat in dat er wordt gestreefd naar een toenemende productie van hout-met-toegevoegde-waarde en een stijgende export, terwijl er tegelijkertijd prioriteiten worden vastgesteld met betrekking tot een juiste verwerking van afval, herbebossing en het intact laten van de wildernis. De strategie voor de toekomst richt zich op een meervoudig gebruik, een duurzame oogst en op een grote publieke betrokkenheid.
Hoe is de kap geregeld in het pacific coast rainforest?
De bewustwording van de Canadezen reikt veel verder dan de grenzen van de Nationale Parken. Zo is er momenteel een discussie gaande over de Pacific Coast Rainforest; hierbij gaat het om de bossen in het kustgebied en in de bergen die wel 300 jaar oud zijn en vol staan met bomen tot wel 100 m hoogte. Tezamen vormen zij het prachtige decor voor allerlei soorten recreatie. Deze bossen wil men niet zomaar opofferen aan houtproduktie. De landspolitiek stuurt aan op een wetgeving die economie en ecologie met elkaar in balans brengt door middel van het zogenaamde systeem van ‘multi-used-forest’, wat betekent dat er in een dergelijk bos alleen plaats is voor kleinschalige houtproduktie. De vraag is evenwel hoe groot deze gebieden minimaal of maximaal moeten zijn, wil er van een rendabele houtproduktie nog sprake zijn. In de discussie rond de Pacific Coast Rainforest gaan de gedachten uit naar kleinschalige exploitatie, met een natuurlijke verjonging. Kaalkap biedt ideale groeiomstandigheden aan pioniers als de douglas fir. Het is bekend dat in de eerste jaren na kaalkap bijzondere vegetaties tussen de opgroeiende nieuwe generaties bomen opkomen. Zelfs natuurliefhebbers staan versteld hoe snel de natuur in een cultuurbos om zich heen grijpt.
Is herplant en herbebossing gebonden aan kapvergunningen?
British Columbia is inmiddels al zo’n tweehonderd jaar actief op het gebied van de bosexploitatie. Om de vijf jaar wordt een Forestry Financial Program vastgesteld en daarop aansluitend een Silvicultural Program.
Er wordt onafgebroken gewerkt aan de immense bestanden die moeder Natuur het land gaf. Ter vergelijking, de Scandinavische productiebossen bestaan grotendeels uit cultuurbos.
De basis voor alle activiteiten, en beperkingen, in het bos van British Columbia is vastgelegd in de ‘British Columbia Legislature’. Deze wetgeving houdt rekening met de variatie aan bossen en met de diverse klimatologische omstandigheden, waaronder deze groeien.
Uitgangspunt bij de exploitatie van de cultuurbossen is de natuur een handje te helpen. Niet overal wordt nieuwe aanplant verplicht gesteld. In sommige gebieden verloopt het natuurlijke verjongingsproces na kaalkap als vanzelf, wat opnieuw kwalitatief goed bos oplevert.
Aangezien 94% van het bos in British Columbia eigendom van de provincie is, moeten de regels bij uitgegeven concessies strikt worden nageleefd. Aan de uitgifte van een kapvergunning is automatisch een programma van herbebossing/herplant verbonden. Het bedrijf dat de vergunning heeft verworven, moet duidelijk maken dat er verantwoord met de bossen wordt omgesprongen. Van tevoren vindt er ook een inventarisatie van het staande volume hout per hectare in het bos plaats.
Hoe groot en hoe oud kan de western red cedar worden?
De western red cedar, botanisch bekend onder de naam Thuja plicata, is één van de hoogste bomen ter wereld.
In de regenachtige gebieden bereikt de boom onder gunstige groeiomstandigheden met gemak een hoogte van 70 m. De doorsnede van de stam op borsthoogte bedraagt dan soms wel 4 m. De western red cedar kan bijzonder oud worden. Er zijn exemplaren bekend van ouder dan 1000 jaar.
Algemeen geldt dat in het natuurlijke verspreidingsgebied van western red cedar het oerbos voor 60% uit hemlock en voor 40% uit western red cedar bestaat.
Onder minder gunstige omstandigheden ligt de gemiddelde hoogte op 25 tot 40 m, de diameter op borsthoogte is dan 1,5 tot 2,5 m. De nuttige stamlengte van deze bomen bedraagt ca. 25 m. Wat opvalt aan de boom, is het grote verloop in diameter. Daarnaast hebben oude exemplaren vaak zware wortelaanlopen, ook hebben zij soms last van een voos hart.
Wat zijn de kenmerken van western red cedar?
De Thuja plicata behoort tot de botanische familie van de Cupressaceae. Western red cedar staat bekend om z’n wonderlijke kleurvariaties die uiteenlopen van licht geelbruin, via rose-bruin en zalmkleurig naar chocoladebruin. Het donkergekleurde hout zit veelal in het centrale deel van het rondhout, het lichtergekleurde hout bevindt zich meer aan de buitenzijde. In de tekening kunnen afwisselend lichte en donkere banen voorkomen. Overigens zegt de kleur niets over de kwaliteit. Het lichtgekleurde hout heeft dezelfde kwaliteit als het donkergetinte. Onder invloed van licht nemen de kleurverschillen af en gaat de kleur meer naar licht geelbruin tot vaal roodbruin. Het spinthout is bijna wit van kleur en varieert in breedte. Gewoonlijk is de spintzone niet breder dan 2-3 cm. Door het aanwezige kleurcontrast tussen vroeghout en laathout vertoont kwartiersgezaagd hout een duidelijke streeptekening, terwijl dossegezaagd hout een sprekende vlamtekening heeft.
De structuur van western red cedar is sterk afhankelijk van de omstandigheden waaronder de boom groeit. Naast zeer fijnjarig hout met meerdere groeiringen per mm komt ook een grovere houtstructuur voor met groeiringen tot 5 mm breed.
Western red cedar wordt niet als fineer in de handel gebracht; daarvoor is de houtsoort te zacht.
Heeft western red cedar bijzondere kwaliteiten?
Western red cedar is één van de lichtste naaldhoutsoorten met een aantal bijzondere kenmerken. Het kernhout behoort tot duurzaamheidsklasse II. Dat wil zeggen dat het bij direct grondcontact 15 tot 25 jaar vrij blijft van schimmelaantasting. Het kernhout kan overigens zeer moeilijk worden geïmpregneerd. Voorts is western red cedar goed bestand tegen aantasting door insecten, termieten incluis.
Het heeft zeer goede isolerende eigenschappen, werkt nauwelijks en vertoont weinig krimp. Bovendien is het hout harsvrij. Versgezaagd hout verspreidt een aangename tot vrij scherpe cedergeur. Geschaafde vlakken krijgen een licht glanzend oppervlak.
Hoe wordt western red cedar geleverd, wat zijn de kwaliteitsnormen?
Western red cedar wordt in Nederland ingevoerd als gekantrecht hout. De lengte loopt uiteen van 1,85 m tot 6,10 m. De breedte varieert van 155 mm tot 310 mm en de dikte van 20 tot 155 mm. Het hout wordt overwegend aangeboden in even voet- en duimmaten (zogenaamde Angelsaksische maten).
De kwaliteit van hout wordt in ons land geregeld via een reeks normen die tezamen de Kwaliteitseisen voor Hout (KVH 1980) vormen. NEN 5461 vormt in de KVH 1980 het Algemeen gedeelte. Daarin bevinden zich de begrippen en definities. De KVH stelt eisen aan de voornaamste toelaatbare onvolkomenheden, zoals boordergangen, kwasten, scheurtjes, vervormingen, en aan vochtgehalte en maattoleranties.
In 1989 is de KVH-reeks van het NNI (Nederlands Normalisatie-instituut) uitgebreid met een normblad NEN 5471 ‘Houtsoort Western red cedar’.
Deze norm geeft vier basiskwaliteiten (A, B, C en D) voor western red cedar, die zo goed mogelijk op de geïmporteerde kwaliteiten aansluiten. De kwaliteiten overeenkomend met A en B, worden overwegend geïmporteerd als 2 Clear and Better en 4 Clears, met diktes van 32 t/m 152 mm. De kwaliteiten overeenkomend met C en D, worden voornamelijk ingevoerd ten behoeve van channel- en bevelsiding; het gaat om de kwaliteiten Select Knotty en Quality Knotty.
Toepassing van western red cedar: niet-constructief
Western red cedar wordt hoofdzakelijk voor niet-constructieve doeleinden aangewend. Het scala aan toepassingsmogelijkheden is groot, vooral dichtbij de bron in Canada en Amerika is men vindingrijk. In de jaren zeventig steeg de populariteit van western red cedar als gevelbekleding in Nederland naar ongekende hoogte, toen architecten de houtskeletbouw ontdekten. De charme van het hout zit ‘m in de rijke kleurschakering en daarvan wordt dankbaar gebruik gemaakt bij allerlei decoratieve toepassingen als buitenbekledingen, boeiboorden, dakranden, kozijnen, pergola’s, plantenkassen, lichte constructies, windveren, maar ook voor dakshingles. Een groot deel van de produktie in Canada is voor dit laatste bestemd. In ons land moet dit type dakbedekking nog populair worden.
Binnen wordt western red cedar voornamelijk verwerkt in betimmeringen, eveneens vanwege de rijke kleurschakeringen. In dit geval wordt aanbevolen het hout tot ca. 12% vochtgehalte te drogen. Bij toepassing voor bewegende onderdelen (bijv. draairamen) wordt aanbevolen, gezien de vrij geringe sterkte, zwaardere afmetingen dan gebruikelijk te nemen.
Behalve toepassingen in massieve zin is het mogelijk western red cedar constructief te benutten in de vorm van gelamineerd hout.
Het drogen van western red cedar
Western red cedar is over het algemeen goed te drogen. Vooral bij kleine doorsneden gaat dat moeiteloos. Een dikte van bijvoorbeeld 30 mm laat zich gemakkelijk versneld drogen, na eerst twee maanden opgelat (en dus aan de lucht) gedroogd te zijn. Dikker hout moet een langer en op de doorsnede afgestemd droogproces ondergaan, dit vanwege de kans op collaps of inwendige scheurvorming. Dit hout moet daarom eerst gedurende een vrij lange tijd opgelat en op natuurlijke wijze gedroogd worden. Western red cedar staat erom bekend dat het bij droging weinig vervormingen vertoont.
Overigens kunnen er in een partij western red cedar delen voorkomen die moeilijk tot zeer moeilijk zijn te drogen. Het gemiddelde vochtgehalte bepalen van zo’n partij kan daarom wel eens problemen geven. De afzet dient daarmee rekening te houden.
Hoe kun je western red cedar bewerken en verwerken?
Western red cedar is één van de gemakkelijkst te bewerken houtsoorten, zowel met de hand als machinaal. De gereedschappen moeten wel scherp zijn. Het hout is tamelijk zacht, en heeft mede daardoor een uiterst geringe afstompende werking. Scherp gereedschap en een niet te overdreven druk op het werkstuk voorkomen dat het zachte vroeghout wordt samengedrukt. Deze werkwijze dient vooral bij het schaven en frezen van minder fijnjarig hout in acht te worden genomen. Zo niet, dan zet het tijdens de bewerking samengedrukte vroeghout weer uit tot zijn oorspronkelijke volume, hetgeen een onregelmatig, ribbelig oppervlak oplevert. Western red cedar is vrij bros, waardoor de kans bestaat dat het hout aan de randen afbrokkelt. Daarom moeten messen en beitels in machines vrij zijn van bramen en de langsvlakken steeds goed schoon. Het zachte oppervlak van western red cedar is gemakkelijk te beschadigen.
Tijdens de machinale houtbewerking is een goede afzuiging noodzakelijk.
Hoewel het neiging tot splijten heeft, kan western red cedar kan zonder veel moeite worden genageld. Het is daarbij zaak roestvaststalen of koperen nagels te gebruiken. Bij nagels van ijzer of messing ontstaan al snel, door een reactie met de inhoudsstoffen, ontsierende strepen op het hout.
Hoe moet je western red cedar afwerken en behandelen?
Goedgedroogd hout is uitstekend te verven, te lakken en te beitsen. Western red cedar wordt ook wel in ruige vorm buiten toegepast.
Ruiggezaagd western red cedar geniet nog steeds een grote populariteit. Het houdt het midden tussen ongeschaafd en geschaafd hout, en wordt doorgaans gemaakt bij het verder opdelen van het hout met een lintzaag.
Het fijnbezaagde oppervlak geeft een prachtige zijdeglans aan het hout, dat onbehandeld zal vergrijzen. Het hout is ook zeer goed af te werken, zowel met een dekkende verf als met een transparant afwerkmiddel. Sommige producenten geven een enkele tand in de lintzaag bewust een foutslag, waardoor in het houtoppervlak een regelmatige onregelmatigheid voorkomt.
De typische profielen waarmee western red cedar wereldberoemd werd, zijn:
- delen met groef en messing, o.a. schroten en rabatdelen;
- channelsiding voor verticale buitenbekleding;
- bevelsiding voor horizontale buitenbekleding;
- opdekwerk.
Het vergrijzen van western red cedar
Niet afgewerkt en blootgesteld aan weer en wind verweert western red cedar vrij snel. Het hout krijgt dan onder de meest ideale omstandigheden een prachtig, zilvergrijs oppervlak. Op het Noorden geplaatst loopt het hout gevaar vlekkerig te worden en kan het algengroei te zien geven. Onbehandeld western red cedar biedt een gevelaanblik die geen dag hetzelfde is: een fascinerend schouwspel.
Er zijn ook liefhebbers die zoveel mogelijk de natuurlijke kleur van het hout willen behouden. Door het hout te impregneren met een fixerend verduurzamingszout op chroombasis kan men het vergrijzen ongeveer 10 jaar uitstellen. Het hout krijgt dan een groen/bruine kleur, die bij gunstige omstandigheden ca. 10-15 jaar goed en kleurecht blijft. Aangezien het om oppervlaktebehandeling gaat, is de hoeveelheid in te brengen impregneerzout minimaal. Het hout kan nadien zondermeer worden afgewerkt met een transparant of dekkend afwerkmiddel.
